Yayın ən qaçaqaç vaxtını yaşayırıq. Telefonumuza gələn endirim sms-ləri, vitrinlərdəki nəhəng 50-70% işarələri (yanlarında balaca, gözə çarpmayan "-dək" şəkilçisi), nahar vaxtı qaçıb geyim və ayaqqabılara baxmağımız, ölçü tapılmayanda, çox vaxt tapılmır, "kaş bir az kök olardım" fikirləri, alış-verişimiz uğurlu olanda sevincimiz və s.
Sadaladıqlarımın tarixinin bir əsrdən çox olmasını bilirdinizmi? Mən bilmirdim. Həftə sonu "History Channel"-də univermaqların tarixi haqqında maraqlı bir film tapmışdıq. Baxdıqca öyrəndim ki, indi istifadə olunan marketinq, PR menecment qaydalarının əksəriyyəti elə onda yaranıb. Demə biz öz şoppinq sevgimizlə XIX əsrin qadınlarından çox da fərlənmirik. "Hayat paylaşınca güzel" deyib bəzi faktları nəzərinizə çatdırıram :)
Hər şey 1852 ildə başlandı, Aristid Busiko (Aristide Boucicaut) öz xanımı və Vido qardaşları ilə "Le Bon Marche" ("Ucuz mallar") mağazasını idarə etməyə başladılar. Mağaza Parisdə, Sevr küçəsində yerləşirdi, sahəsi isə 100 kv.m. idi. İllik ticarət dövriyyəsi təxminən 450000 frank idi. 1852-1860-cı illər ərzində bu rəqəm 5 milyona çatdı. Vido qardaşları Aristid Busikonun novator ideyalarından ehtiyat edərək işlərdən ayrıldılar. Onda Busiko onlardan öz hissələrini alıb, ticarətdəki inqilabına davam etdi. Möhtəşəm planlarını reallaşdlrmaq üçün Busikoya həm pul, həm də yer lazım idi. Bu vaxt o yaxınlıqda yerləşən boş xəstəxana binasını alıb, onun yerində Parisin ən böyük mağazasını tikməyə başlayır. Binanın inşaatı arxitektor Lui Şarl Bualo və mühəndis Qustav Eyfelyə (həmin Eyfeldir, hələ onda qüllə yox idi) tapşırılır. Tikintidə dəmir kontruksiyalardan istifadə olunur, binanın tavanı isə şüşədən kupol şəklində düzəldilir ki, buna görə mağazanın içi çox işıqlı olur.
novator
Mağazada hər şey məhz qadınlar üçün düşünülmüşdü. Onları alış-verişə həvəsləndirmək üçün Busiko çoxlu yeniliklər edir: mağazaya giriş tamamilə sərbəst idi, xanımlar orada ürəkləri istəyən qədər gəzib dolaşa bilərdi. Tarixdə ilk dəfə mallara toxunmağa və geyinib yoxlamağa icazə verilir. Onları nəyisə almağa məcbur etmirdilər, amma hər şey elə düşünülmüşdü ki, adam özünü saxlaya bilməsin. Busiko ilk dəfə malların üzərinə qiymət kağızları vuraraq, sabit qiymətləri əvvəlcədən qeyd etdi, buna kimi müştərilər qiyməti əvvəlcədən bilmirdi və satıcılar bundan istifadə edirdilər (bizim "Laçın ticarət mərkəzi"-ndə olduğu kimi :) ).
Qadınları mağazaya cəlb etmək üçün, Aristid Busiko əla bir marketinq fəndi işlədir: uşaqlar üçün əyləncələr fikirləşməklə. Məsələn, uşaqlara o vaxt üçün əlçatmaz olan pulsuz hava şarları paylayırdılar, cümə axşamları onlara xüsusi açıqcalar hədiyyə edirdilər.
Bir dəfə, milad bayramından sonra mağazanı boşalmış görən Busiko bütün ağ rəngli malları (qar və qışın şərəfinə) birinci mərtəbədə bir yerə toplayıb endirimlə satmağı tapşırır - mövsüm endirimləri belə yaranır. Univermaqda bayram mühiti yaradılır ki, bu da müştəriləri cəlb edir.
Aristid Busikonun digər yenilikləri:
- Qiymət artımını 13%-ədək azaldır, ona görə mağazada qiymətlər rəqiblərə baxanda həqiqətən ucuz idi.
- Alınan əşyaları dəyişmək və ya geri qaytarmaq mümkün idi. "Keyfiyyətə zəmanət" ifadəsi də buradan əmələ gəlib.
- İlk dəfə evə çatdırılma xidməti yaradıldı. Həmçinin kataloqlar buraxılmağa başlandı ki, oraya bütün əşyalar daxil olunurdu. İlk kataloq 1871-ci ildə çap edilmişdi.
- Mağazanın reklamını inkişaf etdirdi. Mətbuatda və kağız bukletlər şəklində reklamlar yaydı.
- İlk dəfə olaraq, mağazanın işçilərinə müxtəlif sosial imtiyazlar verildi: həftədə bir istirahət günü, tibbi sığorta, pensiya fondu. İşçilərin əksəriyyəti qadın idi. Bu səbəbdən kasıb təbəqədən olan qadınlar unimermaqda işləyərək daha müstəqil oldular.
- Busiko fikir verdi ki, qadınlar ərləri ilə mağazaya gələndə orada az vaxt keçirirlər, daha az alış-veriş edirlər. Rəfiqələri ilə gələndə isə əksinə. Beləliklə, mağazada kişilərin gözləməsi üçün kitabxana və oxu zalı yaradıldı.
XX əsrin əvvəllərində fransada qadın hərəkatı başlanarkən qadınların toplaşdığı yer "Le Bon Marche"-in qabağı idi. Mağaza administrasiyası onlara buklet çap etməyə, qadın hərəkatını təbliğ etməyə kömək edirdi.
Həmin vaxtlar digər ölkələrdə də univermaqlar açılmışdı, onlar da ticarətə bir çox yeniliklər gətirmişdilər: Nyu Yorkda "Macy's" mağazası (ilk dəfə eyni geyimin müxtəlif ölçüləri, vitrinlərin tərtibatı), Londonda "Selfridge" mağazası (ilk parfumeriya şöbəsi) və s.
P.S. Univermaqlar çox şeyi dəyişdi, ancaq bir şey heç vaxt dəyişməyəcək: Bizim bütün bu marketinq fəndlərinə aldanaraq məmnun qalmağımız.
